पुरन रौनियार
जनकपुरधाम, पुष १३ : जनकपुरधामको एतिहाँसिक बाह्रबिघघा रंगभुमि मैदानमा कोरोना कहर पछि एक अर्को गरि विभिन्न क्रिकेटका प्रतियोगीताहरु भइरहेको छ । अहिले मैदानको मध्य भागमा रहेको क्रिकेट पिचमा स्कुलका किशोरहरु क्रिकेट खेलिरहेको दृश्य कतिपयलाई समान्य लाग्न सक्छ । तर गहनता पुर्वक नियाल्ने हो भने उनीहरु भित्र पनि भोलीका उदयमान प्रतिभाहरु प्रयाप्त छन् ।
भिडियो
गत शुक्रवार देखि सुरु भएको ‘ईन्टर स्कुल रनिङ्गकप २०७७’ प्रतियोगिताको पहिलो दिन सहभागी विद्यालयहरु मध्ये समुदघाटन खेल सर्वोदय उच्च मा.वि. विरुद्व ओम आरसिएस स्कुल टिमको थियो । जस्मा ओम आसिएसका भर्खरका किशोर ब्याटसम्यान आयुषले ६९ बलको सामना गर्दै ७९ रन बटुले । हेर्दा बालबालिकाहरु खेलिरहेको जस्तो समान्य लाग्ला तर अन्तराष्ट्रिय स्तरको अम्पायर र नियम अनुशासन अनुसार लेखिरहेका उनीहरु चौका प्रहार गरेको दृश्य हेर्न लायक हुन्छ ।
प्रतियोगीताको दोस्रो दिन एर्रे इन्टरनेशनल स्कुलका आदित्य सिंहले ४८ बलको सामना गर्दै ४४ रन जोडे जस्मा रोचक चौकाहरु समेत सामेल छ । उनको ब्याटिङ्ग गर्ने शैली, पिचमा उपस्थिती, रनिङ्ग र आक्रमक शैली पनि चाख लाग्दो थियो । मलाई उनीहरुको त्यो कौशलताले जनकपुरधाम र क्रिकेटको बारेमा बुझन मन लाग्यो र छेउमै रहेका अन्तराष्ट्रिय खेलहरुको समेत अनुभव राखेका प्रशिक्षक नविन सिंह र पुर्व क्रिकेटर अशोक दत्तसंग कुराकानी गर्न थाले ।
जनकपुरधाम नेपालमा क्रिकेट जन्माउने मातृभुमि धेरैलाई थाहा नहोला
नेपालमा क्रिकेट खेलको जन्म भुमि वा भनौ मातृभुमि जनकपुरधामको माटोलाई भन्दा फरक नपर्ला । त्यसको विभिन्न उदाहरण प्रस्तुत गर्ने जमर्को गरेका छौं । वि.सं. २०३२ सालमा पनि जनकपुर क्रिकेट खेल्दथ्यो र राम्रो खेल्दथ्यो । त्यसवेलै क्रिकेटरहरु कल्याण ढुङ्गेल, विनय चरण सिंह, शतेन्द्र सिंह, बच्चु कोइराला र मोहन ढुङ्गेल लगायतको मैदानी कला हेर्न लायक हुन्थ्यो ।
नेपालमा औपचारिक रुपमा पहिलो पटक २०३७ सालमा मात्र पहिलो पटक क्रिकेट प्रतियोगीताको आयोजना भयो जब कि त्यस भन्दा अगाडि देखिनै जनकपुरधाममा क्रिकेट खेलिन्थ्यो र मजबुत टिम पनि थियो । काठमाण्डौैंमा तत्कालिन १४ अञ्चलको टिमको सहभागितामा २०३७ सालमा पहिलो पटक भएको राष्ट्रिय स्तरको क्रिकेट प्रतियोगीतामा जनकपुरको टिम दबदबा देखायो । प्रतियोगीताबाटै जनकपुरधामले आफनो पहिचान स्थापित गरयो र २०४५ मा जनकपुरको होम ग्राउन्डमा आयोजित राष्ट्रिय ट्रफीमा उत्तम कमाचार्यको नेतृत्वमा राष्ट्रिय च्याम्पियन हुन सफल भयो ।
त्यस अघि २०४१ सालमा विराटनगरमा भएको प्रतियोगीतामा तेस्रो भएको जनकपुर टिम २०४८ सालमा दिपक गुप्ताको नेतृत्वमा बिरगंजमा भएको प्रतियोगीतामा दोस्रो भएको थियो । यि सवै प्रतियोगीता राष्ट्रिय ट्रफीहरु ह्ुन । पुर्व खेलाडी हात पत्रकार समेत रहेको अशोक दत्तका अनुसार दिपक गुप्ताको बलिङ्ग स्टाइल हेर्न लायक हुन्थ्यो, उनले स्मरण गर्दै भने, ‘जनकपुरको टिममा कम्तिमा छ देखि सातजना सम्म तेज गेंदवाजहरु ह्ुन्थ्यो नै त्यो नै विपक्षी टिमको टाउको दुखाई बन्थ्यो ।
२०५२ सालमा नेपाल पहिलो पटक अन्तराष्ट्रिय स्तरको प्रतिस्पर्धामा सहभागि हुन मलेसिया गयो जस्को टिम कप्तान जनकपुरधामकै अलराउन्डर खेलाडी उत्तम कर्माचार्य थिए । यो पनि जनकपुरधामको लागि शानको कुरो हो । उनी हाल पनि नेपालको राष्ट्रिय टिमको छनौट समितिका संयोजक हुन । प्रशिक्षक नविन सिंहका अनुसार अल राउन्डरहरुको पनि कमि थिएन । राष्ट्रिय टिमका ओपनर दामोदर गौतम, अलराउन्डर दिपक कोइराला, एसिसि कप खेलिसकेका अलराउन्डर रितेश बराल र तेज बलर अशोक दत सहितका खेलाडीहरुले भरिपुर्ण थियो जनकपुरको टिम ।
अन्तराष्ट्रिय प्रतिस्पर्धाहरुमा नेपाली खेलाडीलाई प्रशिक्षकका रुपमा लामो अनुभव संगालेका प्रशिक्षक नविन सिंह अवकास पाएपनि अझै पनि यि नानीहरुको लेख हेर्न र सिकाउन बाह्रबिघघा रंगभुमिमा युवा सरह नै खटने गरेका छन् । सन १९८९ तिर नै भारतको जयनगरमा इन्द्रागांधी मेमोरियल टुर्नामेन्ट हुँदा जनकपुरको टिम पनि त्यसको हिस्सा हुन्थ्यो । भारतको रेल्वे, हवाई फोर्स सहितको टिमको सहभागिता हुने सो प्रतियोगीतामा पनि जनकपुर अवल सावित हुने गर्दथ्यो ।
जनकपुरमा पनि विभिन्न प्रतिष्ठित टुर्नामेन्ट हुन्थ्यो । मिथिला ट्रफी, सरोज कोइराला ट्रफी, जानकी रनिङ्ग शिल्ड जस्ता चर्चित प्रतियोगीतामा रञ्जि ट्रफी खेलिसकेका भारतको पटना, बनारस सहितको टिम समेतको सहभागिता हुने गर्दथ्यो । क्लवले आयोजना गर्ने म्याचहरु त कति हुन्थ्यो कति । एज ग्रुपको प्रतिस्पर्धाहरुमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्ने दिपक श्रेष्ठ, अनिल मण्डल, समिर नेपाल सहितका खेलाडी पनि जनकपुरकै धर्तीले उत्पादन गरेको गौरवशाली अतित हामी संग छ ।
त्यसवेला पनि विभेदको सिकार
त्यसवेला पनि विभेदको सिमा थिएन । राष्ट्रिय ट्रफीहरुमा उत्कृष्ट बलरलाई मिस्टर नेपाल भन्दै सम्मान गरिन्थ्यो तर २०४८ सालमा जनकपुर टिमकै बलर अशोक दत्तले मात्र ४ रन दिएर ६ विकेट लिएर शो सम्मान र उपाधिको हकदार बन्ने देखेपछि त्यस वर्ष सो उपाधि नै खारिज गरिदिएको तितो कुरा पनि सम्झन्छन दत्त । मधेशी भन्दै त्यस वेला पनि चरम विभेद रहेको उनीहरुको भनाई छ । तर पनि जनकपुर हारेन र खेलिरहयो ।
सन २०१४–१५ तिर कुवेतमा अन्डर १९ खेल्न जाँदा पनि जनकपुरकै अधिकांश खेलाडी राष्ट्रिय टिमको प्रतिनिधीत्व गरेको सुनाउछन् पुर्व क्रिकेटरहरु ।
२१ वर्ष पछि एन प्यावसनले बनायो वातावरण
दुई दशक अगाडि विद्यालय स्तरीय प्रतिस्पर्धा समेत हुने गर्दथ्यो तर विस्तारै जनकपुरमा क्रिकेट हराउदै गयो । जनकपुर चुरोट कारखाना लिमिटेड सहितका राष्ट्रिय सम्पती तथा कारखानाहरु बन्द भएपछि खेलाडीहरु आर्थिक मर्कामा परि कोहि पलायन भए त कोहि पेशा परिवर्तण गरे र क्रिकेटको क्रेज ओरालो लाग्दै गयो । तर पुनः बाह्र बिघघा रंगभुमि मैदानमा कुनै न कुनै प्रतियोगीताको वातावरण बन्दै गएको छ ।
हाल एन प्यावसन र प्यावसन धनुषाको आयोजना तथा जिल्ला क्रिकेट धनुषाको सहजीकरणमा पुष १० देखि २० गते सम्म ‘ईन्टर स्कुल रनिङ्गकप २०७७’ प्रतियोगीता अन्तर्गत विद्यालयका किशोरहरु खेल्ने वातावरण पाएको छ । प्यावसन धनुषाका उपाध्यक्ष तथा प्रतियोगीताका संयोजक आशिष झाका अनुसार जनकपुरधामको त्यो इतिहाँसलाई सम्मान गर्न क्रिकेट खेतमा रासायनीक मल हाल्ने उद्देश्यले प्रतियोगतीको आयोजना गरिएको छ ।
मैदानमा खेल्ने ति किशोरहरुलाई अन्तराष्ट्रिय स्तरकै अमपायरहरु खेलाउने गरेका छन् । हौसला बढाउन विद्यालय परिवार संगै बसिरहेको हुन्छ । जित्दा खुसीको सिमा हुदैन मानिलिउँ विश्व कप नै जितेको जस्तो । कुल ८ वटा विद्यालयहरु तय भएको सो क्रिकेट प्रतियोगीतमा दश कक्षा सम्मको विद्यार्थीहरु खेलि रहेका छन् । नेपाल क्रिकेट संघ धनुषाका अध्यक्ष शोभा कान्त पाण्डेका अनुसार यस्ता प्रतियोगीताहरुले पुनः जनकपुरधाममा क्रिकेटरको उत्पादन हुनेछ ।
प्रतियोगीतमा ओम आर सी एस, सर्वोदय बोर्डिंग, जानकी बोर्डिंग, शिशु प्रज्ञा सदन, चोल्ड्रेंन होली प्यालेस, ऐर्रे इंटरनेशनल, मदर टेरेशा र जेनिथ नेशनल एकेडमी यस वर्ष खेलिरहेको भएपनि अगामि वर्ष देखि विद्यालयहरु थपिदै प्रतियोगीतालाई सवै जनकपुरधामवासीको अपनत्वको प्रतियोगीता बनाउने कोशिस रहने आयोजकको दावी छ ।
तस्वीर र भिडियो : संजय साह
